DE OUDE KERK TE AMSTERDAM

8. Het grafmonument voor Jacob van Heemskerk

‘Hollandse Hercules,
hij gaf zijn leven prijs
voor ’t vaderland, zijn les
van ijs en ijzer eist
een teken als wegkruis
dat naar de vrijheid wijst
als het Behouden Huys.’

Hier ligt hij dan. Terzij
en nauwelijks opgemerkt.
Een held, wat is dat? Jìj,
vertel! En – nog versterkt - :
‘het vaderland’? Een ver,
ontruimd begrip, dat schril
om inhoud schreeuwt. Die er
volstrekt niet komen wil
(hooguit een smalle kust,
een duin waarvan je zingt).

Rest – maar meer: verontrust -
die vrijheid dus. Die klinkt
te dikwijls hol. Of vals.
Te vaak een hooploos als.
Maar waar – hoe je ’t ook wendt –
je tot geroepen bent.

‘k Spied zoekend om me heen:
gelukkig maar alleen. 
 
                              (13 september/ 23 november 2006)

>inhoud

Zie over dit grafmonument en de belangrijke plaats die het in de Nederlandse cultuurgeschiedenis inneemt Cynthia Lawrence, Hendrick de Keyser’s Heemskerk monument: the origins of the cult and iconography of Dutch naval heroes. In: Simiolus, vol. 21 (1992), blz. 265-295. Heemskerk, met Barendsz de leider van de expeditie naar Nova Zembla, sneuvelde bij zijn overwinning op de Spaanse vloot bij Gibraltar (“de zuilen van Hercules”). Zijn dood was aanleiding voor grootscheeps betoon van vaderlands- en vrijheidsliefde. Vergelijk bijvoorbeeld Daniël Heinsius in zijn “Op de doot ende treffelicke victorie van de mannelicken helt Iacob Heemskerck”:
“De vogel is alleen geboren om te snijden
Met vleugelen de locht, de peerden om te rijden,
De muylen om het pack te dragen, of de lijn
Te trecken met den hals, en wij om vry te sijn.”